door Henk Jongsma, hoofdauteur Nieuw Topniveau
Je hebt tegenstellingen en je hebt schijnbare tegenstellingen. Het aardige boekje van Wessel Visser dat onlangs uitkwam bij Sdu Uitgevers heeft als titel: Het gaat er niet om wat je zegt. Het gaat erom wat zij begrijpen. Een tegenstelling?
Natuurlijk, ben je geneigd te zeggen: als je iets zegt gaat het erom dat die ander dat begrijpt. Maar om iets duidelijk te maken moet je natuurlijk wel goed bedenken hoe je iets zegt. Dan gaat het erom de juiste woorden te kiezen, de zinnen niet te lang te maken, enzovoort. Allemaal bekend, allemaal vanzelfsprekend.
Toch niet, blijkbaar. In dit aardige boekje worden voorbeelden (vaak uit schriftelijk taalgebruik) gegeven waar het omgekeerde het geval lijkt: zeg of schrijf het zo ingewikkeld mogelijk, zo dat niemand het meer begrijpt. Een mooi, en schrijnend voorbeeld, vind je op bladzij 30: een patiënt krijgt na een onderzoek in een academisch ziekenhuis een brief met de uitslag waarvan hij niets begrijpt. En zijn huisarts, naar wie hij met die brief toegaat, moet de brief flink bestuderen voordat hij kan concluderen: Er is niets nieuws ontdekt.
In dit boek en op de bijgevoegde cd-rom vertellen mensen uit verschillende beroepen hoe duidelijk taal kan zijn en hoe onduidelijk het vaak is. Een notaris laat een heel ingewikkeld stukje testament zien, en geeft dan aan hoe eenvoudig het zou kunnen. Een arts vertelt dat er in de opleiding veel aandacht wordt besteed aan communicatie met de patiënt, maar dat daarbij nooit aandacht is besteed aan het taalniveau. Mooi is ook wat de voetbalcoach vertelt over communicatie in het veld: direct en concreet zeggen wat de speler moet doen. En daarna ook meteen zeggen dat de speler het goed heeft gedaan.
Mooi boekje, mooie voorbeelden.
In het slothoofdstukje legt Wessel Visser de relatie met Europees Referentiekader: de zes taalniveaus die door de Raad van Europa zijn onderscheiden, van A1 tot C2. Het overgrote deel van de bevolking (95 %) kan een tekst op B1 begrijpen. Maar de meeste teksten van overheid en bedrijven zijn geschreven op C1, twee niveaus hoger dus. En maar 60% van de bevolking beheerst dat niveau.
Onbegrijpelijk eigenlijk: door voor een te hoog niveau te kiezen wordt de communicatie onmogelijk gemaakt. En dat terwijl het toch zo eenvoudig anders kan. Via www.texamen.nl kan het niveau van iedere tekst worden gemeten. Wat ligt meer voor de hand dan iedere tekst die uitgaat langs die meetlat te leggen? Dat geldt natuurlijk ook voor je eigen teksten. Het boekje van Wessel Visser is geschreven op niveau B1. En dat leest dus heel prettig,. En het niveau van dit stukje? Zoek het maar uit …
Een nuttig boekje dus bij de eerste wet van de communicatie: zorg dat de ander je begrijpt. En nog leuk ook, met prachtige voorbeelden, zoals dat van de directeur belastingen die weigerde een folder in eenvoudige taal te verspreiden: “Het kan niet waar zijn dat het vak van belastingambtenaar zo simpel is.”
Wessel Visser: Het gaat er niet om wat je zegt. Het gaat erom wat zij begrijpen.
Sdu Uitgevers, Den Haag 2008. ISBN 978 90 12 12294 8
Bron: www.allesovertaal.nl