Een voorbeeld
Duidelijkheid kun je op verschillende manieren zien. Neem het volgende voorbeeld. Je vraagt aan je kind: wil je stroop of wil je pindakaas op je boterham?
U bent het vast met ons eens dat de volgende antwoorden duidelijk zijn:
Ik wil stroop!
Ik wil pindakaas!
Maar stel nou dat je kind zegt: ‘Ik wil de ene helft met stroop en de andere helft met pindakaas’? Is dat dan geen duidelijk antwoord? Of: ‘Ik wil mijn boterham in 12 stukjes, ik wil op 11 stukjes pindakaas en op 1 stukje stroop’? Daar is geen woord Spaans bij. Het is wel wat ingewikkelder om uit te voeren, maar nog steeds duidelijk onder woorden gebracht.
Ingewikkelde zaken kun je duidelijk verwoorden
Het is best mogelijk om duidelijke taal te gebruiken als je het over ingewikkelde dingen hebt. Je moet er wel goed bij nadenken, want het is niet gemakkelijk om te doen. Probeer maar eens helder uit te leggen hoe je de wooncrisis denkt op te lossen. Dat valt nog niet mee, maar het kán. Je kunt vertellen dat je aan de ene kant rekening houdt met de wensen en belangen van woningzoekers. En aan de andere kant met de belangen van mensen die in de buurt wonen waar je huizen wil bouwen. En dat je daarnaast rekening moet houden met wetten en regels die óók belangrijk zijn voor ons land. Dat het daardoor een half jaar duurt voordat je een beslissing kunt nemen waarbij je goed naar alle belangen hebt geluisterd. Want dat is je verantwoordelijkheid als machthebber. En dat je nu nog niet kunt zeggen wat de uitkomst precies zal zijn.
Maar dat is niet wat we zien gebeuren
Het probleem is dat politici, en niet alleen Wilders, iets anders doen. Behalve dat ze makkelijke taal gebruiken, versimpelen ze ook de inhoud van de boodschap. Vaak zó ver dat die boodschap niet meer klopt met de werkelijkheid. We geven drie voorbeelden van hoe dat rondom de wooncrisis gebeurt.
Neem als eerste de uitspraak van Kamerlid Daniël Koerhuis ‘Bouwen, bouwen, bouwen’. Dit krachtige beeld is duidelijk, maar het is ook een oversimplificatie. Of een tweet tijdens de boerenprotesten in 2022: ‘We gaan dus boeren uitkopen om meer huizen en infrastructuur in NL te kunnen bouwen.’ Hierbij brengt iemand twee ideeën samen, die niets met elkaar te maken hebben. Dat is lekker duidelijk. Maar wel een drogredenering. En kort geleden nog de tweet van Wilders ‘We hebben een giga woningtekort en steeds meer dorpen en steden lijken bezet gebied’. Ook deze uitspraak roept een duidelijk beeld op, maar het is inspelen op angst en heeft als doel om te polariseren.
Een wedloop in onbeleefdheid en radicaliteit
Tegelijkertijd zien we dat duidelijke taal aanslaat in de media. Het scoort en verkoopt. Dit leidt tot wat Meeus een ‘wedloop in duidelijkheid’ noemt. Het gaat niet meer over wat je precies te zeggen hebt. Het gaat erom dat je geluid maakt waarmee je aandacht trekt. En dat je met grote woorden ophef veroorzaakt. De wedloop in duidelijkheid is dan ook eerder een wedloop in onbeleefdheid en radicaliteit. We zien het zelfs doorslaan in liegen en ophitsen. En ja, dat is inderdaad een regelrechte bedreiging voor onze democratie. Maar laten we niet de schuld geven aan duidelijke taal. Zolang je niet oversimplificeert, drogredeneert of polariseert, is duidelijke taal een zegen.
Duidelijke taal vraagt om moed en verantwoordelijkheid
Duidelijke taal kun je inzetten voor verkeerde dingen. Er zijn in deze tijd allerlei mechanismen die dat aanwakkeren en belonen. Maar je kunt het ook inzetten voor iets goeds. De meeste politieke keuzes zijn ingewikkeld. De behoefte aan uitleg in duidelijke taal blijft daarom levensgroot. We roepen politici en bestuurders dan ook op om moed te tonen en ingewikkelde keuzes helder te blijven uitleggen. Daarnaast vragen we media om verantwoordelijkheid te nemen: beloon oversimplificatie en polarisatie niet. Leg drogredenen bloot. Blijf weg bij de wedloop. Blijf duidelijke en eerlijke uitleg vragen.